221. Ngất từng cơn
Biện chứng đông y : Âm hư dương tăng, tâm can thất dưỡng, nhiệt uất trong huyết, khí hỏa hiệp đờm cho mất thanh khiếu.
Cách trị : Trước hết phải bình can tiết nhiệt, trấn tâm định kinh, hỗ trợ bằng dung đảm khai khiếu, sau đó dùng ích khí tiêu tì, thanh dinh tiết nhiệt để ninh tâm an thần.
Đơn thuốc : Hôn quyết phục tỉnh thang.
Công thức : Đồi mồi phiến 3g, Trân châu mẫu 30g, ( cho vào trước ), Thần mạch đông 9g, Hàn thủy thạch 30g, Sà hàm thạch 30g, Chu phục thần 12g, Thiên trúc hòang 9g, Trần đảm tinh 9g, Xuyên nha liên 2,1g , Viễn chí nhục 4,5g , Can xương bồ 4,5g , Họat thạch 30g ( cho vào trước) , Bạch kim hòan 9g ( nuốt). Sắc uống, mỗi ngày 1 thang.
Hiệu quả lâm sàng : Chu X X , nam , 65 tuổi viên chức. Cách đây 30 năm , bệnh nhân đã bị những cơn mất ý thức tái phát nhiều lần kèm chứng đái không cầm được, mỗi lần lên cơn kéo dài khỏang 1 phút. Gần đây thỉnh thỏang lại tái phát 1 cơn như vậy. Trước khi lên cơn cảm thấy đầu váng mắt hoa, sau cơn thấy tức ngực, tim đập hồi hộp. Khoa nội thần kinh chẩn đóan là ngất từng cơn, chuyển sang điều trị đông y. Sơ chẩn : ngày 7-2-1979, gần 2 tháng nay bệnh nhân bị ngất 2 lần, khi lên cơn thì mất ý thức, són đái, mỗi lần khoảng 1 phút. Tự cảm thấy trong ngực khó chịu, bực bội, đánh trống ngực thình thịch. Miệng khát muốn nôn. Tâm phiền, ít ngủ, lưỡi đỏ, rêu mỏng, mạch tế huyền đới sác. Vì có đờm nhiệt bên trong, can dương thượng cang, tâm âm không đủ, thần không giữ được, cho nên trước tiên phải cho dùng các vị thuốc bình can tiết nhiệt, thanh tâm định kinh để dung đàm khai khiếu. cho uống “Hôn quyết phục tỉnh thang”. Khám lần thứ hai: ngày 14-2-1979. Đã uống 7 thang thuốc, một tuần nay không bị váng đầu, hôn mê, đái dầm, nhưng đêm ngủ không ngon, hay nằm mê, miệng khát, tâm phiền, người gầy gòvàng võ, phân táo, đầu lưỡi đỏ, rêu ít, mạch vẫn tế sác. Lại dùng nguyên phương bỏ Thiên Trúc hòang, Trần đảm tinh, Can xương bồ, thêm Bán hạ 4,5g , Trúc diệp 4,5g , Liên tử tâm 4,5g , cho uống 7 thang. Ngày 3-3-1979, khám lần thức ba 2 tuần qua không có cơn, đã giảm khát nước , tâm phiều , phân mềm, nhưng vẫn còn đánh trống ngực, đêm ngủ vẫn hay mê, sắc mặt mỏi mệt, chân tay mỏi yếu, ăn không ngon miệng, chất lưỡi đỏ, rêu mỏng, mạch nhu tế đới sác. Đó là can dương mới bình, đàm nhiệt chưa sạch, tâm tì khí âm đều hư. Lại cho dùng bài thuốc trên có thêm các vị điều tì dưỡng tâm để bồi bổ cái gốc. Bài này có: Trân châu mẫu 30g, Mạch đông 9g, Sinh địa 12g, Xuyên liên 1,5g , Trúc điệp 4,5g ,Đảng sâm 12g, Đan sâm 10g, Bạch truật 10g, Bạch thược 10g, Chích cam thảo 4,5g , Bá tử nhân 10g , Chu phục linh 12g , Viễn chi 4,5g , Từ thạch 30g ( sắc trước) , dùng 10 thang. Thêm : Bạch kim hòan 90g mỗi buổi sáng sớm uống 9g với nước đun sôi để nguội. Ngày 15-3-1979 khám lần thứ tư: đã hết váng đầu, không thấy cơn ngất(huyết áp 132/78 mmHg) ăn được, ít ngủ vẫn mê, dễ chịu, thấy đói, trong bụng thấy nóng cồn cào, lưỡi mạch như cũ. Lại cho dùng bài thuốc trên, bỏ Xuyên liên, Trúc diệp, Thêm Thạch hộc 12g, Trì mẫu 10g, uống 10 thang. Uống hết thuốc, mọi triệu chứng đều hết khá ổn định, lại tùy tình hình mà gia giảm, cho uống 40 thang nữa rồi ngừng thuốc. theo dõi hơn 1 năm bệnh không tái phát, thân thể khỏe mạnh.
Bàn luận : Bệnh này trong đông y thuộc phạm trù “hôn quyết”, các triệu chứng lâm sang lúc đầu là chóng mặt hoa mắt, sau đó ngã ngất, tỉnh lại cảm thấy tức ngực, tim hồi hộp, kết hơp mạch, lưỡi với tình trạng huyết áp tăng cao mà phân tích, thấy rõ đó là do can dương quá vượng, khí trệ huyết nghịch, đờm theo khí dâng lên, che lấp thanh khiếu. Bệnh này có liên quan đến tính tình bệnh nhân lúc bình thường trầm mặc, ít nói, tâm tính u uất, thần hay bị kích thích. Bệnh trực tiếp ảnh hưởng đến 2 tạng tâm, can. Tâm chủ tàng thần, can chủ tàng hồn, âm huyết không đủ, tâm can thất dưỡng, thần hồn không có chỗ mà trú. Theo nguyên tắc biện chứng luận trị của đông y, trước hết dùng thuốc bình can tiết nhiệt, trấn tâm định kinh và dùng đàm khai khiếu, sẽ hết váng đầu, hôn mê: sau đó phải ích khí tiện tì dục âm dưỡng tâm để bồi bổ cái gốc thì bệnh lui hẳn. Bài thuốc này là sự kết hợp có gia giảm của các bài thuốc Chi bảo đơn trong “ Hòa tễ cục phương”, Phản hồn đan trong “Kinh huệ phương” và Trân châu mẫu hòan , Bạch kim hòan mà xây dựng nên.